Wada zgryzu to zaburzenia w budowie i czynności szczęk, która może powodować zniekształcenie mowy, trudności w oddychaniu, czy jedzeniu. Przejawia się już w dzieciństwie i wtedy powinno się podjąć pierwsze kroki zaradcze. Wiele wad zgryzu udaje się znacznie skorygować lub całkowicie zniwelować.

Wady zgryzu diagnozuje się u ponad połowy dzieci w wieku 7-18 lat. Z powodu wad zgryzu ich cierpi ponad 90% Polaków, a co drugi z nich powinien być leczony ortodontycznie. Wady zgryzu są spowodowane wadami wrodzonymi w obrębie jamy ustnej lub mają charakter nabyty. Mogą one obejmować zaburzenia jedynie w obrębie zębów (niewłaściwe położenie), jak i zaburzenie wzajemnego stosunku szczęki i żuchwy (wady szkieletowe).

Przyczyny wad zgryzu

• wady genetyczne, np. zespół Downa;
• choroby ogólnoustrojowe np. krzywica, które mogą prowadzić do zwężenia szczęki oraz przegięć żwaczowych żuchwy;
• czynniki zewnątrzpochodne, np. nieprawidłowe ułożenie płodu
• awitaminozy – brak witamin A i B2;
• szkodliwe działanie czynników takich jak leki (sulfonamidy, talidomid), promieniowanie jonizujące i przebyte do 3. miesiąca ciąży choroby wirusowe
• nieprawidłowe układanie dziecka do snu - główka i szyja, podczas spania na boku, powinny być na delikatnym podwyższeniu
• nieprawidłowe przystawianie do piersi, czy karmienie butelką (zarówno pierś, jak i butelka powinny być podawane pod kątem 45 st., - niektórzy rodzice karmią dziecko leżące płasko na plecach, co wywołuje i utrwala tyłozgryz, gdyż dziecku opada żuchwa)
• ssanie kciuka lub źle skonstruowanego smoczka
• ssanie warg i policzków
• ciągłe nadgryzanie różnych przedmiotów, np. kredek, ołówków
• oddychanie przez usta (tzw. trzeci migdał)
• zgrzytanie zębami (bruksizm)
• próchnica;
• urazy;
• dysfunkcje, czyli nieprawidłowo wykonywane czynności fizjologiczne takie jak połykanie, oddychanie, żucie.

Rodzaje wad zgryzu

• Tyłozgryz – 70% wszystkich wad. Dolny łuk zębowy jest cofnięty względem górnego, a zęby przednie nie stykają się. W ciężkiej postaci górne siekacze są wychylone w stronę górnej wargi, a twarz zniekształcona poprzez cofnięcie żuchwy.
• Zgryz głęboki – górne zęby zachodzą na zęby dolne, przykrywając 2/3 lub całą ich wysokość. Twarz traci symetrię przez skrócenie dolnego odcinka. Takie ułożenie powoduje nadmiernie ścieranie zębów i dlatego trzeba bezwzględnie korygować tę wadę, w celu zminimalizowania problemów dentystycznych jak choroby dziąseł i przyzębia.
• Przodozgryz – dolny łuk zębowy zachodzi na górny. W rysach twarzy mocno uwydatniona jest żuchwa i broda.
• Zgryz krzyżowy – zęby dolne zachodzą na zęby górne na niektórych odcinkach łuku.
• Zgryz otwarty – szpara niedogryzowa - zęby w odóle się nie stykają się ze sobą na znacznym odcinku. Wada ta bardzo utrudnia jedzenie, a także poprawną wymowę. Zgryz otwarty powoduje wydłużenie twarzy, niedorozwój szczęki i obniżenie napięcia mięśni w obrębie jamy ustnej.
• Stłoczenia – zbyt mało miejsca w szczęce na zęby. Zęby są w nieodpowiednich miejscach, zrotowane i pod niewłaściwym kątem.
• Zęby odseparowane – szparowatość - nadmiar miejsca w szczęce na zęby.

Kiedy udać się do ortodonty?

Dzieci: Warto profilaktycznie pokazać dziecko ortodoncie, gdy tylko wyrosną mu wszystkie mleczne zęby. Specjalista oceni, czy zgryz naszego dziecka rozwija się prawidłowo, a jeśli nie, ustali dalszy plan postępowania.

Dorośli: Leczenie ortodontyczne można przeprowadzić w każdym wieku, nawet w podeszłym. Czasem, zanim zastosuje się uzupełnienia protetyczne najpierw trzeba poprawić zgryz.

Leczenie wad zgryzu

Nieprawidłowy zgryz leczy się za pomocą:

• aparatów ortodontycznych ruchomych (zakładanych na kilka godzinw ciągudnia i całą noc)
• stałych (przymocowanych do zębów na stałe przez okres leczenia)
• mioterapii, czyli ćwiczeń mięśni mimicznych.

Aparat wykonuje się indywidualnie dla każdego pacjenta, a poprzedza go konsultacja, wykonanie zdjęć RTG zębów i czaszki oraz odlew gipsowy.

W niektórych wadach zgryzu - wadach szkieletowych, trzeba rozważyć chirurgię szczękowo-twarzową. Należy pamiętać, że wady szkieletowe wymagają ścisłej współpracy lekarza ortodonty i chirurga szczękowo–twarzowego. Żaden z nich samodzielnie nie rozwiąże skutecznie problemu pacjenta. Zabieg ortognatyczny wykonuje się wewnątrz jamy ustnej pod znieczuleniem ogólnym. Chirurgiczne leczenie wad zgryzu jest szansą na poprawę wyglądu i komfortu życia.

Naprawdę warto zadbać o odpowiednie leczenie ortodontyczne. Pamiętajmy, że to nie tylko aspekty estetyczne, ale przede wszystkim zdrowotne.